Theo tục lệ cổ truyền, cứ đến dịp 23 tháng Chạp âm lịch, Táo Quân – vị thần trong coi bếp núc lại cưỡi cá chép bay về trời để báo lại mọi việc xảy ra trong năm qua. Để bày tỏ lòng thành, các gia đình sẽ làm một mâm cơm tiễn ông Táo về trời, bàn thờ ông Táo cũng được lau dọn sạch sẽ và thay mới tượng ông Táo để cầu một năm mới may mắn. Trải qua hàng trăm năm, tục lệ ấy vẫn được gìn giữ cho đến hôm nay.

Được biết để hoàn thành được một bức tượng ông Táo, đòi hỏi thực hiện nhiều công đoạn. “Thông thường, công đoạn nhồi đất sét cho mịn là vất vả nhất. Khối đất to trộn với nước, chia thành từng khối nhỏ, nhồi đến khi nào mềm nhão và lấy hai ngón tay vân vê thấy mịn là được”, ông Võ Văn Nam (58 tuổi, người nặn tượng ông Táo làng Địa Linh) chia sẻ.

Đất được cho vào khuôn, nén chặt và gạt bỏ đi phần đất thừa bên ngoài, bộ tượng ông Táo hoàn thành. Người thợ cần kiểm tra lại hoặc chêm thêm đất rồi đặt nhẹ xuống sàn nhà tạo bề mặt phẳng giúp tượng đứng thẳng được. Một điều thú vị đó là để có những bức tượng ông Táo đẹp, sắc nét thì khuôn đúc tượng được làm từ gỗ lim.

Sau khi đúc xong, những bức tượng ông Táo được mang ra phơi nắng cho khô trước khi đưa vào lò nung. Những ngày không có nắng, người thợ dùng quạt điện để hong tượng nhanh khô hơn... Khi đã khô cứng, 5.000 bức tượng được người thợ xếp vào lò rồi đốt trấu để nung. Những dãy dài các bức tượng được người thợ cẩn thận chêm thêm từng vụn gạch nhỏ tạo khoảng cách. Qua một ngày, một đêm thì tượng được lấy ra khỏi lò, đây là công đoạn mất khá nhiều thời gian.

Tượng ông Táo có nhiều loại, nổi bật nhất là loại được tô màu, rắc kim tuyến. Ngoài ra cũng có những bức tượng ông Táo được trang trí đơn giản hơn bằng việc quét qua một lớp sơn màu cánh gián.

Tảng đất sét như thế này sẽ được nhồi nhuyễn, mịn…

Từng khối đất sét nhỏ được ông Võ Văn Nam đặt vào trong khuôn đúc

Khuôn đúc tượng ông Táo làm bằng gỗ lim, dùng được lâu năm

Đất sét được dặm thêm khi quá trình phơi khiến tượng ông Táo bị nứt nẻ

Sau khi thành hình và được phơi, các bức tượng dần khô lại

Hoa văn ông Táo, bà Táo hiện lên rõ nét

Người thợ xếp tượng ông Táo thành từng hàng, phủ một lớp trấu lên trên

Mỗi lò nung như vậy có thể chứa tối đa 5.000 bức tượng

Thêm một lớp đất sét được trét xung quanh lò nung, sau một ngày một đêm thì tượng ông Táo mới được đưa ra khỏi lò

Tượng ông Táo sau khi được nung xong có màu gạch và chờ đem đi tô màu
Có tượng được tô với màu cánh gián…

…cũng có loại được vẽ màu, phủ kim tuyến

Người thợ tỉ mẩn vẽ từng đường nét cho “2 ông, 1 bà”

Một bức tượng ông Táo hoàn thiện, 1.800 đồng/tượng là giá bỏ sỉ

Hình ảnh bày bán tượng ông Táo rất quen thuộc tại các ngôi chợ vào những ngày tháng Chạp

Xuân Đạt